Intimidatie en een onbereikbare burgemeester: een reconstructie van de crisis in Waalre

Intimidatie, stiekeme plannen om iemand weg te krijgen en een burgemeester die een dagje gaat golfen en onbereikbaar is, terwijl hij piket heeft. Een reconstructie van de bestuurscrisis in Waalre.

Eind september en begin oktober stapte het gemeentebestuur van Waalre op. Kern van het conflict tussen burgemeester en de vier wethouders is hoe er wordt omgegaan met een klacht van een ambtenaar. Die ambtenaar informeerde zittend burgemeester Brenninkmeijer over een plan dat tegen hem werd opgezet. Brenninkmeijer wilde de klacht van deze werknemer in behandeling nemen, maar de wethouders wilden daar niks van weten. Het conflict hierover was de druppel die de emmer deed overlopen in het college, waarin de verhoudingen al verstoord waren.

Nieuwe gemeentesecretaris

Begin 2020 wordt bekend dat de gemeentesecretaris gaat vertrekken, omdat hij een andere baan heeft gevonden. Binnen de gemeente Waalre wordt gezocht naar een opvolger. Marjo, op dat moment nog manager sociale ontwikkeling, lijkt een goede kanshebber te zijn voor de functie.

Brenninkmeijer vindt Marjo geen geschikte kandidaat. Volgens Brenninkmeijer is er een kandidaat van buiten de organisatie nodig, om te helpen bij de veranderingen in de organisatiecultuur. Dat gaat moeilijker als iemand uit de eigen organisatie de nieuwe gemeentesecretaris wordt.

Brenninkmeijer verzet zich daarom tegen de benoeming van Marjo en eist dat er een externe procedure komt om te zoeken naar een nieuwe gemeentesecretaris. Ook krijgt de gemeente een nieuw manager voor de afdeling publieke dienstverlening. Het gaat om Claudia, die halverwege maart begint. Eind april heeft ze een functioneringsgesprek over haar eerste maand, waar ze een positieve beoordeling krijgt.

Claudia

Marjo probeert samen met andere ambtenaren en de wethouders alles in stelling te brengen om te voorkomen dat Brenninkmeijer voor nog een periode wordt benoemd als burgemeester. Marjo hoopt dat ze hiermee de weg vrij kan maken om zelf de nieuwe gemeentesecretaris te worden.

Brenninkmeijer krijgt lucht van het plan dat tegen hem wordt gesmeed, mede omdat Claudia hem hier begin mei van op de hoogte stelt. Claudia stelt ook een andere collega op de hoogte, omdat er geen vertrouwenspersoon is bij wie een klokkenluider normaal gesproken terecht kan.

Begin mei, nog geen twee weken nadat ze positief is beoordeeld, wordt Claudia ineens op non-actief gezet. De wethouders zeggen dat de werkrelatie met Claudia op ernstige manier is verstoord. De gemeente stelt Claudia op non-actief en begint een ontslagprocedure. Claudia dient een klacht in over die gang van zaken.

Ondanks het lopende ontslagtraject, wil Brenninkmeijer de klacht die Claudia heeft ingediend in behandeling nemen. De wethouders en verschillende ambtenaren vinden het geen verstandig idee dat Brenninkmeijer de klacht wil behandelen en komen daarmee lijnrecht tegenover de burgemeester te staan. Een klachtenprocedure zou het ontslag moeilijker maken.

Toch wil Brenninkmeijer de klacht wel in behandeling nemen, omdat het de wettelijke taak is van de burgemeester om klachten in behandeling te nemen. Ook vindt de burgemeester dat de ambtelijke organisatie er belang bij heeft te weten wat er precies achter het ontslag zit.

Beklaagdenbankje

De wethouders denken er anders over. Door het in behandeling nemen van de klacht, voelen de ambtenaren in de hele organisatie zich juist in het beklaagdenbankje gezet, tegenover een medewerker die nog maar zes weken in dienst is. Volgens de wethouders wordt door het in behandeling nemen van de klacht de sfeer van angst en wantrouwen nog meer gevoed.

Het college van burgemeester en wethouders moet het onderling eens zijn over de besluiten die zij nemen. Dat geldt ook voor het besluit van Brenninkmeijer om de klacht in behandeling te nemen. De wethouders zijn het niet eens met dit besluit en voelen zich op een “intimiderende manier” onder druk gezet om toch in te stemmen met het besluit om de klacht wel in behandeling te nemen.

Onbereikbaar tijdens piket

Tijdens een telefoongesprek proberen de wethouders nog een laatste keer de burgemeester te overtuigen van hun argumenten om de klacht niet in behandeling te nemen. Brenninkmeijer lijkt zich tijdens dit gesprek te beseffen dat er ook minder goede kanten zitten aan de manier waarop hij omgaat met het behandelen van de klacht.

Ambtenaren gaan daarop verder met de voorbereidingen van een gesprek met Claudia over het ontslagtraject. De dag voor dat gesprek heeft Brenninkmeijer piketdienst, maar is hij tot diep in de avond onbereikbaar. Later blijkt dat de burgemeester een dag vrij heeft genomen om te gaan golfen. Volgens de wethouders maakt Brenninkmeijer zich hiermee schuldig aan plichtsverzuim.

Verhaal gaat verder onder tijdlijn

De bom barst

De wethouders zien in de opstelling van de burgemeester dat hij geen gevoel heeft bij de situatie waarin de gemeente zit, zich niet collegiaal opstelt en een gebrek aan inlevingsvermogen heeft. Tijdens een extra college overleg op 10 juli wordt hier nog een keer over gesproken. Brenninkmeijer herhaalt hierbij nog een keer waarom hij zijn besluiten heeft genomen.

Daarna komt de vraag op tafel wat nu het beste is voor Waalre. Op deze manier doorgaan of een streep trekken. De wethouders komen tot de conclusie dat er een streep getrokken moet worden en dat Brenninkmeijer moet vertrekken. Belangrijkste reden volgens de wethouders is dat Brenninkmeijer onbetrouwbaar en niet persoonlijk betrokken is.

Presentatie bij vertrouwenscommissie

Op 29 juli geeft wethouder Kruip namens de andere wethouders een presentatie aan de vertrouwenscommissie, die gaat over de herbenoeming van Brenninkmeijer. Tijdens deze presentatie vertelt Kruip het bovengenoemde verhaal, zegt hij dat de wethouders niet verder kunnen met Brenninkmeijer en dat de breuk definitief is. In de verklaring wordt geen woord gerept over de verhoudingen met de gemeenteraad als reden van de bestuurscrisis, iets dat later wel wordt gesuggereerd.

Het besluit wordt genomen om de breuk nog niet in de openbaarheid te brengen. Toch komt de bestuurscrisis aan het licht, omdat het ED aanwezig is bij een zitting over de ontslagzaak tegen Claudia. Daarop wordt de gemeenteraad halsoverkop alsnog geïnformeerd over de bestuurlijke situatie.

Waarnemend burgemeester

Commissaris van de Koning Wim van de Donk laat burgemeester Brenninkmeijer eerder terugkeren van zijn vakantie, omdat hij over de bestuurscrisis wil praten. Op 20 augustus komen alle fractievoorzitters, leden van de vertrouwenscommissie, de wethouders en burgemeester één voor één op gesprek bij de Commissaris van de Koning. De inhoud van deze gesprekken is onbekend.

Tijdens een openbare raadsvergadering op 24 augustus zeggen de wethouders dat ze het nog willen proberen met Brenninkmeijer. Dit gaat tegen hun verklaring van 29 juli in, toen ze aan de vertrouwenscommissie vertelden dat de breuk definitief is.

Een paar dagen na de openbare raadsvergadering wordt Jan Boelhouwer door Commissaris van de Koning Wim van de Donk aangesteld als waarnemend burgemeester, met als taak om onderzoek te doen naar de bestuurscrisis en een uitweg te zoeken.

College stapt op

Op 30 september maakt Jan Brenninkmeijer bekend dat hij niet terugkeert als burgemeester, een dag later zeggen de vier wethouders dat zij vertrekken. Twee weken later deelt Boelhouwer de raad mede dat de reden van de bestuurscrisis niet verder wordt onderzocht, “omdat het college is opgestapt en het daarom niet meer belangrijk is”.

De gemeente is nu op zoek naar nieuwe wethouders die aanblijven tot de volgende gemeenteraadsverkiezingen, die in maart 2022 worden gehouden. Naar verwachting worden de nieuwe wethouders op 24 november dit jaar benoemd.

Wederhoor

Studio040 heeft de gemeente Waalre als werkgever van ambtenaar Marjo en de vier wethouders om een reactie gevraagd op dit artikel. Het college laat weten: “We verlenen hieraan (aan deze reconstructie, red) géén medewerking. Zoals eerder ook aangegeven richten we ons op de toekomst. Het herstel van het vertrouwen in het openbaar bestuur”, aldus het college.

Burgemeester Jan Brenninkmeijer schrijft: “Helaas kan ik hier niet op ingaan”. Hij verwijst naar de verklaring die hij eerder heeft afgegeven en naar de gemeente.

De advocaat van Claudia had geen verdere opmerkingen op delen van deze reconstructie die haar cliënt aangaan.

Verantwoording

Studio040 heeft gesprekken gevoerd met verschillende betrokkenen, zij willen niet met naam genoemd worden. Belangrijk onderdeel van deze reconstructie is een verklaring die wethouder Kruip heeft uitgesproken in de vertrouwenscommissie op 29 juli. Deze verklaring is uitgeschreven, verspreid onder een aantal betrokkenen en hebben wij in handen. Wij kunnen deze verklaring niet publiceren om onze bronnen te beschermen. In de verklaring kunnen namelijk kleine, subtiele verschillen staan om eventuele lekken op te sporen.

De bestuurscrisis in Waalre is in geheimzinnigheid geneveld. De coalitie, opgestapte wethouders, opgestapte burgemeester en de huidige burgemeester: bijna niemand wil openlijk praten over wat er nou precies is gebeurd in Waalre waardoor het college is opgestapt en men in de huidige situatie zit.

Bij het openbaar bestuur hoort publieke verantwoording. Iedere bewindspersoon, of het gaat om een wethouder, gedeputeerde of minister, legt verantwoording af voordat hij of zij opstapt. Je kan niet de zaak in een crisis laten storten en dan in stilte vertrekken.

In Waalre leven veel vragen over wat er nou precies is gebeurd en wie op wat voor manier betrokken zijn geweest. Inwoners van de gemeente Waalre hebben recht op hun eigen geschiedschrijving en te weten wat er precies is gebeurd. Niet in de laatste plaats om de kosten die de crisis met zich mee heeft gebracht door juridische procedures, een waarnemend burgemeester, nieuwe wethouders, wachtgeld aan vertrokken bestuurders en bijkomende kosten.

Studio040 merkte de afgelopen maanden wat voor impact de bestuurscrisis heeft op het dorp. Als publieke omroep zien wij het als onze taak om de antwoorden te zoeken. Met deze reconstructie hopen wij inwoners van Waalre te helpen met hun geschiedschrijving.

Heeft u tips of opmerkingen naar aanleiding van dit verhaal of wilt u reageren, mail dan naar Chris.bakker@studio040.nl.

Dit verhaal werd mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Dtv, Omroep Venlo, Studio040 en WOS Media werken gezamenlijk aan lokale onderzoeksjournalistiek.