In Eindhoven staan vooral witte mannen op kieslijst: 'Mannen zijn de norm in politiek'

Als het om diversiteit gaat in de politiek, scoort Eindhoven slecht in vergelijking met andere grote gemeenten. Twee partijen hebben geen vrouwen op de lijst. Bij vier partijen is niemand met een migratieachtergrond te bekennen. Dat blijkt uit een inventarisatie van Studio040.

Wie tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in Eindhoven volgende week op een vrouw of iemand met een migratieachtergrond wil stemmen, moet goed zoeken. Slechts een derde van de kandidaten is vrouw, tegenover de helft van de inwoners. Eén op de tien kandidaten heeft een migratieachtergrond, ten opzichte van ruim een derde van de inwoners. Zij zijn zelf in een ander land dan Nederland geboren, of hebben één of twee ouders uit het buitenland.

Dit probleem speelt ook in andere gemeenten. In Nederland zijn nu ongeveer drie op de tien raadsleden in de lokale politiek vrouw. Twee op de tien raadsleden in grote gemeenten hebben een migratieachtergrond, terwijl deze groep ruim een derde van de bevolking vormt.

Meer dan de helft man

De ondervertegenwoordiging van vrouwen en minderheden begint al op de kieslijst. Van de zeventien partijen voor de gemeenteraadsverkiezingen in Eindhoven hebben er maar drie een vrouwelijke lijsttrekker. Dat zijn D66, Partij van de Arbeid (PvdA), en Partij voor de Dieren (PvdD).

Voor Forum voor Democratie en DENK doen helemaal geen vrouwen mee aan de verkiezingen. ChristenUnie (CU) en Ouderen Appèl Eindhoven (OAE) hebben geen vrouwen op verkiesbare plekken. Dat zijn de plekken die kans maken op een raadszetel.

Volgens fractievoorzitter Henk Jager (CU) heeft zijn partij niet zoveel te kiezen. “De ChristenUnie heeft iets meer dan honderd leden in Eindhoven, daarvan staat een vijfde op de kieslijst. Het is a hell of a job om de lijst überhaupt vol te krijgen.”

Emancipatiepartij

De kieslijsten van GroenLinks en D66 bestaan wél voor de helft uit vrouwen, die van de SP voor 47 procent. D66 is de enige partij met meer dan de helft vrouwen in de top 10. De PvdA valt deze verkiezingen wat uit de toon. De hele kieslijst is met 45 procent vrouwen best gelijk verdeeld. Op de eerste tien plekken staan echter maar drie vrouwen. Dat verkleint de kans op een gelijk aantal raadszetels voor mannen en vrouwen.

Lijsttrekker Mieke Verhees baalt ervan dat de man-vrouwverdeling in de top 10 ongelijk is. “We hebben erg ons best gedaan om vrouwen te enthousiasmeren en te stimuleren om zich verkiesbaar te stellen. Uiteindelijk blijf je toch afhankelijk van wie zich daarvoor aanmeldt.”

Nieuwkomer PvdD is de enige partij met meer dan de helft vrouwelijke kandidaten op de hele lijst (die dertien zetels telt). Volgens lijsttrekker Virginia Jonkers is dat een bewuste keuze. “Wij zijn een emancipatiepartij. Bij gelijke geschiktheid kiezen we voor een vrouw.”

Hoewel er relatief veel vrouwen geïnteresseerd waren, stonden ze niet allemaal te springen om hoog op de lijst te komen. “Politiek actief worden kost tijd en is voor veel mensen moeilijk te combineren met andere taken. Sommige vrouwen wilden tijdens de sollicitatieprocedure niet op een verkiesbare plek, maar kwamen daar later op terug.”

Nauwelijks mensen met migratieachtergrond

Mensen met een migratieachtergrond zijn nog zwaarder ondervertegenwoordigd op de kieslijsten voor 16 maart. Slechts 10 procent van alle kandidaten heeft een migratieachtergrond, tegenover 37,5 procent van de bevolking in Eindhoven. In vergelijking met andere grote steden is dat niet best: daar hebben nu twee op de tien raadsleden een migratieachtergrond.

Op de kieslijsten van PvdD, 50Plus, OAE en Gewoon Eindhoven ontbreken deze kandidaten helemaal. Jonkers vindt dat erg jammer. “We hebben het wel geprobeerd, maar er waren geen kandidaten. Hopelijk is dat bij de komende verkiezingen beter.”

Bij de grote partijen staan mensen met een migratieachtergrond relatief vaak hoog op de lijst. CDA, PvdA, SP, D66 en VVD hebben een groter percentage kandidaten met een migratieachtergrond op verkiesbare plaatsen, dan op de volledige lijst. Bij de SP is dit contrast het grootst. In totaal heeft 6,7 procent van de kieslijst een migratieachtergrond, op de verkiesbare plaatsen is dit 20 procent.

Moeilijk te combineren

Voorman Murat Memis zegt dat er bij de samenstelling van de kieslijst vooral naar de inhoud is gekeken. “Ik heb een brede oproep aan onze achterban gedaan om zich kandidaat te stellen. Voor het eerst in de geschiedenis van de SP Eindhoven hebben we evenveel vrouwen als mannen op de lijst. Voor mensen met een migratieachtergrond is dat minder goed gelukt.”

Een bezwaar dat hij vaak hoort, is dat raadswerk moeilijk te combineren is met een baan, en al helemaal met een baan en het huishouden. “In onze achterban zitten veel mensen in de arbeidersklasse, die werken 40 uur in de week. Raadswerk kost makkelijk 20 uur in de week. Dat moet je er wel bij kunnen doen.”

Geen prioriteit

Toch is diversiteit op de kieslijst voor veel partijen geen prioriteit. Uit een onderzoek van EenVandaag en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden blijkt dat het al lastig genoeg is om voldoende kandidaten te vinden. In grotere gemeenten heeft een kwart van de partijen moeite om de kieslijst vol te krijgen, in kleinere gemeenten zelfs de helft.

Gebrek aan diversiteit heeft volgens politicologen Liza Mügge en Zahra Runderkamp van de Universiteit van Amsterdam echter nadelige gevolgen. Het zorgt voor het ontbreken van netwerken en rolmodellen, en creëert een onprettige, onveilige werkomgeving. Hierdoor zijn vrouwen en mensen met een migratieachtergrond in het nadeel ten opzichte van witte mannen en voelen ze zich minder snel geroepen om de politiek in te gaan.

Betere besluiten

"De kwaliteit van democratische besluitvorming verbetert als minderheidsstandpunten worden meegenomen," zegt ook Marije van den Berg, die samen met politiek strateeg Julia Wouters onderzoek deed naar de politieke cultuur in Eindhoven. In het project 'Vrouwen houwe' bekeken ze de randvoorwaarden voor raadswerk en omgangsvormen in de gemeenteraad. Het is volgens Van den Berg, die zelf ook raadslid was, moeilijk om het als vrouw goed te doen. "Je bent al snel té assertief, of juist te weinig assertief. Mannen zijn sowieso de norm in de politiek, zodat vrouwen daar direct buiten vallen. Maar ook als je praat met een accent, niet zo makkelijk uit je woorden komt of niet zo stellig bent, val je er al snel buiten." 

Met een panel vrouwen bekeken Van den Berg en Wouters opgenomen raadsvergaderingen. "De momenten die door 'politieke junkies' als spannend werden ervaren, vond het panel juist onprettig. Politici onderbreken elkaar, lezen verklaringen voor of maken scherpe persoonlijke opmerkingen. Voorzitters kunnen daar veel beter op letten. Je moet tot je recht kunnen komen als raadslid, ook als je niet binnen de norm valt. Want als in de gemeenteraad al geen plek is voor verschillende geluiden, hoe worden deze groepen dan behandeld in de samenleving?"     

Eerder werden in Eindhoven wel pogingen gedaan om ervoor te zorgen dat er meer vrouwen in de politiek werkzaam zijn.