Ethische commissie mild over problemen rond databeveiliging Eindhoven

De Ethische commissie oordeelt mild over de gebrekkige manier waarop gemeente Eindhoven omgaat met de gevoelige gegevens van haar inwoners. De commissie adviseert Eindhoven sinds 2022 over maatschappelijke vragen die komen kijken bij het werken met nieuwe technologieën.

De commissie werd in april 2022 in de arm genomen door de gemeente, nadat diezelfde commissie al langer actief was bij Stichting Brainport Smart District. Ben Kokkeler, lector Digitalisering en Veiligheid bij Avans Hogeschool en tevens voorzitter van de Ethische commissie, sprak met Studio040 over de situatie.

“Je ziet dat dit, hoe om te gaan met gevoelige, digitale gegevens van inwoners, op veel plekken in het land een thema is. We zitten wat dat betreft in een overgangsfase. Er wordt veel met data gewerkt, maar hoe met die data om te gaan, dat is iets dat nu pas ter sprake komt”, zegt Kokkeler.

Vrijblijvendheid

Dat de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) de gemeente daarom recent in duidelijke bewoording op de vingers tikte, is daarom niet heel ernstig, denkt Kokkeler. “Het is voor gemeente Eindhoven nu duidelijk dat hier echt hard aan moet worden gewerkt. Alle vrijblijvendheid is nu wel verdwenen, daarom is de berisping een goede ontwikkeling.”

Daar komt bij dat de AP zelf volgens Kokkeler ook zoekende is naar hoe ze haar functie van waakhond moet invullen. “Het is aan de AP om gemeenten te controleren en te ondersteunen in de manier waarop wordt omgegaan met gevoelige informatie van haar burgers. Dit soort zaken helpt ook dit orgaan om scherper te krijgen hoe ze die functie moet invullen, wat er van haar verwacht wordt.”

'Voortrekkersrol'

Kokkeler vindt niet dat Eindhoven te voortvarend aan de slag is gegaan met het verzamelen van persoonsgegevens, zonder dat de ambtelijke organisatie daar klaar voor was. “Je ziet dat Eindhoven in Nederland een voortrekkersrol speelt in termen van digitalisering. Daar zijn ze in deze gemeente heel voortvarend mee aan de slag gegaan, maar dan loop je ook als eerst tegen bepaalde problemen aan.”

110 procent

“Laat er geen misverstand over bestaan: gegevensbeveiliging bij iedere organisatie moet altijd 110 procent in orde zijn. Dat bewustzijn is er ook, er werd al hard aan gewerkt, ook al voor het bericht dat de AP strenger toezicht gaat houden op Eindhoven. Maar je bent wel afhankelijk van de expertise die je in huis hebt en van het aantal beschikbare uren dat specialisten op dit gebied hebben”, zegt Kokkeler.

Cultuuromslag

Daarbij is goede omgang met persoonsgegevens een uitdaging waar meerdere kanten aanzitten, zo zegt Kokkeler. “Vroeger was IT iets van de bedrijfsvoering. Dat zat bij de afdeling die ook over gas, water, licht zat. Maar nu is het veel groter geworden, en is het geworteld in elk afzonderlijke afdeling van het ambtelijke apparaat."

"Dus je moet een heel brede cultuuromslag gaan inzetten, waarbij iedereen moet weten hoe moet worden omgegaan met situaties waarbij persoonsgegevens een rol spelen. Maar zo’n cultuur verandering bereik je nog niet zo eenvoudig.”

Voor zo'n cultuuromslag is overigens ook een rol weggelegd voor de Ethische commissie, zegt Kokkeler. "Zo kunnen wij met groepen ambtenaren aan tafel gaan zitten om te bespreken waar te pijnpunten liggen op dit vlak, en wat zij nodig hebben om beter met die persoonsgegevens om te gaan. Dat zijn productieve gesprekken."

Gemeenteraad

Dan rest nog de vraag: is er voldoende expertise aanwezig om zo’n cultuuromslag in te zetten, én: is er voldoende expertise op die vlak in de gemeenteraad, om het college goed te controleren. “De gemeenteraad zou daarbij ook meer initiatief kunnen nemen”, zegt Kokkeler.

“De gemeenteraad moet controleren, maar als de raad vindt dat er te weinig deskundigheid aanwezig is bij raadsleden om die rol te vervullen, dan kan de rekenkamer ook de opdrachtgegeven worden om ervoor te zorgen dat mensen worden bijgeschoold op dat vlak. Er kan ook een onderzoek ingesteld worden om te kijken op welke vlakken er meer expertise moet komen. Maar ook de gemeenteraad heeft die stappen niet gezet”, zo constateert Kokkeler.

Waarden

En dat terwijl juist de gemeenteraad een belangrijke rol te vervullen heeft in de weg naar AVG-beterschap van de gemeent. “Uiteindelijk ligt het ethische vraagstuk bij de raad”, zegt Kokkeler. “Die moet vaststellen hoe je waarden als privacy, transparantie, autonomie, interpreteert en toepasbaar maakt in de politiek. Ook daar zijn nog stappen te zetten”, aldus de voorzitter van de Ethische commissie.