Kwart katholieke kerken in Eindhoven staat al vele jaren leeg

Van de negen kerken die de Eindhovense parochies in 2011 wilden herbestemmen, hebben er nu slechts vier een nieuwe functie. Vier staan nog steeds leeg. Voor de Heilige Hartkerk in de Ploegstraat liggen plannen voor een nieuwe invulling, maar die stuiten op bezwaren uit de buurt. De rechter moet uitsluitsel geven. "Erfgoed staat gewoon te verloederen."

Het gestamp en gestommel op de loopbanden weergalmt er net wat luider dan in een gewone sportschool. Ook de gewichten dreunen harder na als ze onverhoopt op de grond belanden. In SportCity aan het Sint Gerardusplein in Stratum wordt hard gewerkt aan een goddelijk lichaam. Sinds eind 2018 is de voormalige kerk een sportschool.

Daar ging een jarenlang proces aan vooraf. In 2013 kwam de kerk leeg te staan en konden geïnteresseerden een plan indienen voor herbestemming. Een groep buurtbewoners stelde voor om de helft van de kerk te huren om er kleine evenementen in te organiseren. SportCity bood echter aan het hele gebouw te huren, wat voor de parochie financieel aantrekkelijker was.

De verbouwing ging vervolgens niet zonder slag of stoot. Begin 2018 klaagde erfgoedwaakhond Van Abbestichting bij de gemeente dat er in de kerk was gesloopt zonder vergunning. De verbouwing kwam daardoor tijdelijk stil te liggen. De sportschool opende uiteindelijk een jaar later dan gepland.

Halvering katholieke kerken

Het is een voorbeeld hoe moeizaam het gaat om kerken in de stad een nieuwe bestemming te geven. Toen de Eindhovense parochies St. Joris en St. Petrus in 2011 aankondigden tien van de negentien kerken in de stad aan de eredienst te onttrekken, leverde dat in eerste instantie geschrokken reacties op. Dat aantal werd kort daarna teruggebracht tot negen, om de Catharinakerk, die eigendom is van de gemeente, erbuiten te laten. Voor die negen kerken moesten de kerkbesturen op zoek naar een nieuwe invulling. 

Veel leegstand

Elf jaar na de saneringsplannen is dus pas de helft van de beoogde kerken herbestemd. De andere helft staat leeg. Zo is de Heilige Matteüskerk in Woensel in 2013 onttrokken aan de eredienst. Het is nog steeds onduidelijk wat er mee gaat gebeuren. Hetzelfde geldt voor de Onze Lieve Vrouw van Lourdeskerk aan de Vlokhovenseweg. Deze kerk staat sinds 2013 leeg, wat in 2018 krakers aantrok. De nabijgelegen meisjesschool, ooit onderdeel van het kerkcomplex, is inmiddels verbouwd tot woonhofje. Ook de Theresiakerk en de St. Janskerk staan al jaren leeg.

Oorzaken

Buurtbewoners die dwars liggen bij de herbestemming, investeerders die vanwege hoge kosten geen interesse hebben om een kerk te verbouwen en allerlei eisen die er liggen als er iets wordt gedaan met religieus erfgoed. Er zijn diverse redenen waarom het maar niet wil vlotten met het herbestemmen van kerkgebouwen in de stad. De parochies herkennen de problemen. "De kredietcrisis, corona en nu de inflatie. En er zijn allerlei eisen die gelden voor monumenten. Het schrikt investeerders af", zegt Nico van Dongen van Sint Joris-parochie. Volgens Van Dongen en ook de Van Abbestichting zou de gemeente daarom meer de regie moeten nemen, ook al is de gemeente geen vastgoedeigenaar. "Nu staat erfgoed in de stad soms gewoon te verloederen. Dat kan niet", zegt Stephan van der Horst van de Van Abbestichting.

Kerkenbestand

Inmiddels zijn er, in lijn met de plannen, tien katholieke kerken over in Eindhoven, verdeeld over twee parochies. De parochie St. Petrus in Eindhoven-Noord beschikt nog over de Sint Petruskerk, de St. Antonius Abtkerk, de Sint Thomaskerk en de Heilig Hartkapel. De Verrijzeniskerk in de Achtste Barrier is inmiddels in gebruik als hervormde kerk.

De parochie St. Joris in Eindhoven-Zuid heeft sinds de fusie in 2012 nog zes kerken in gebruik: de St. Martinuskerk, de St. Lambertuskerk, de St. Trudokerk, de Catharinakerk, de St. Joriskerk en de Pius X kerk. Vijf kerken Joris zijn sinds 2011 onttrokken aan de eredienst. Drie daarvan zijn herbestemd en langdurig verhuurd. Het gaat om de Gerarduskerk (Sportcity), de Antonius van Paduakerk (voormalige Oosterkerk) en de Heilige Hartenkerk (trampolinecentrum Jump XL).

Hier lees je meer over waar het misgaat met de herbestemming van kerken in de stad.